به گزارش پایگاه اطلاع رسانی میار جل؛ زبان بلوچی از دیر باز تاکنون یه عنوان یکی از زبانهای زنده دنیا مطرح است، چاپ و نشر هزاران جلد کتاب با زبان بلوچی و پرداختن به مسائل و دغدغههای مهم حوزه فرهنگ و ادبیات بلوچستان در این آثار مکتوب گواه بر بزرگی و عظمت و اهمیت این زبان در جمعیت بزرگ بلوچ زبانان دنیا است ؛ در خصوص اهمیت این زبان همین را بس که به عنوان یکی از زبانهای زنده دنیا در دانشگاه‌های مختلف در دنیا تدریس و سینه به سینه به علاقمندان منتقل می‌شود. برای شناخت بهتر این زبان، یک گپ و گفت صمیمیانه با میران جدگال متخلص و معروف به میرجان میر یکی از پژوهشگران این زبان ترتیب دادیم که از دریچه چشم و ذهن شما می گذرد.
جناب میرجان میر وقت شمابه خیر خسته نباشید ، خود را معرفی و بفرمایید که چند سال است در زمینه زبان بلوچی فعالیت دارید؟
سلام از ما با احترام و ادب برای شما، بنده میران جدگال متولد سال 67 هجری شمسی که در یکی از روستاهای شهرستان چابهار منطقه بزرگ باهو و دشتیاری به دنیا آمده ام که با اسم بچگی که از روی محبت بهم میرجان گفته اند شناخته می شوم و من هم میر را برای تخلص خود انتخاب کرده ام بنده از دوم ابتدایی که اولین کتاب بلوچی را از دست پدر بزرگوارم که همیشه به درس و مشق و کتاب تعالیم بین دیگر روستائیان ارزش قائل بود و اهمیت میداد ،گرفتم و روی آوردم که تنها استاد بنده را تا الن ایشان را معرفی میکنم چونکه واقعا تا الن کسی را نمیتوانم بجز احترام با معنای واقعی استاد بگویم از آن پس یعنی سال 76 زبان بلوچی را مطالعه میکنم
از سوابق خود برای خوانندگان ما بیان کنید و بفرمائید نقش زبان بلوچی در عصر کنونی چیست ؟
سابقه چه عرض کنم: از سال 2007 میلادی به بعد با ماهنامه های بلوچ زبان که بیشتر در بلوچستان شرقی چاپ می شدند همکاری و همراهی داشته ام ولی بیشتر بعنوان مطالعه کننده از آنها فیض می بردم که باعث می شدند که دور و برم را بهتر بشناسم که در دنیای برونم چی میگذرد و انسان ها بزرگ و کوچک چه کسانی هستند چه کسانی اهل قلم هستند و شعر میگویند و افسانه می نویسند . در پاسخ به قسمت دوم سوال شما باید بگم :زبان قوم بلوچ را بسوی وحدت و دانش دعوت میکند تفسیر از کلمه وحدت همه آنها اشتراکات خود را در زبان می یابند و دانش اینکه با مطالعه زبان مادری زودتر به تفهیم آن تفاسیر و مطلب میرسیم شاید نگاه بنده باشد ولی مطالعه کنند زبان مادری را با سواد و با دانش تر دیده می شوند و پژوهش این سخن را به خوانندگان می سپارم که آیا واقعا این چنین است یا من میرجان اینطور ذکر میکنم و نقش دیگرش را می شود محافظت از زبان فارسی که لغات مشترک پارسی و بلوچی را محافظت میکند که امثالش را در فرهنگ لغت دکتر جهاندیده مشاهده کردیم که چندین هزار لغات را پارسی به دست باد فراموشی سپرده است
بفرمائید که به عنوان یک پژوهشگر بلوچ اوضاع فرهنگی و ادبی شهر خود را چطور ارزیابی می‌کنید ؟
فقط این میتونم بگویم که " پایان شب سیاه سفید است " ، معتقدم اگر به فرهنگ و هنر بها داده شود نتیجه خوبی خواهند داد اگر معاونت فرهنگی منطقه آزاد و اداره ارشاد اسلامی شهر ما به سخن و تلاش ما اهمیت بدهند ... متاسفانه ما نه جای برای نشست ها داریم و نه مکانی برای پژوهش تحقیق ،ای متولیان و بانیان شهر خودم کار و پژوهش ما همانند دانشگاه اپسالای سوئد اهمیت میدادند که بنده را در ورکشاف تابستانی دعوت کرده اند؛ بنده مفتخرم با هزینه شخصی خود از تمام اداره ارشاد های استان در حیث آموزش زبان بلوچی پیشتازم .
نقش شعر و شاعران بلوچ در رشد و بیداری جامعه چیست و چگونه می توان این نقش را پررنگ‌تر کرد ؟
بنظرم در بیداری جامعه شاعران از همه اقشار پیشتاز ترند و در صف اول جامعه قرار دارند وقتی به این قشر بیشتر بها و میدان داد خود به خود این نقش پررنگ تر می شود ، رسالت اصلی شاعران همین است ، پرداختن به دردها ، معضلات ، جامعه و اهمیت دادن به نشان دادن جلوه های زیبای هستی و آفرینش ، شاعران از گذشته ها تا کنون زبان گویای جوامع بوده اند و اکنون هم اینگونه است و نقش شاعران نقش حیاتی و قابل توجهی است
وضعیت زبان و ادبیات بلوچی را در بلوچستان چگونه می‌بینید؟
سوال خوبی بود ، ممنونم ، باید بگویم که شرایط موجود شرایط نسبتا مناسبی است ، در گذشته این شرایط نبود و امکانات هم اینقدر نبود ، الان در عصر کنونی امکانات هم بهتر شده و این بهتر شدن با عث شده انگیزه ها چند برابر شود و خواستن ها رشد چشمگیری داشته باشد ، لاحساس و اعتقادم این است که با تلاشهای شبانه روزی دوستداران فرهنگ و سکان داران این میراث گران بها ، ادیبان و هنرمندان زبان بلوچ گسترش می یابد و در حال حاضر هم می بینم که خیلی از دانشجویان و دانش آموزان شدیدا علاقه مند می شوند و در پی فرا گیری آن هستند اما ادبیات بلوچ ادبیات غنی ای است که به پژوهش و تحقیق بیشتری نیاز دارد تا هرچه زودتر از سینه ها به دفتر نگاشته شوند .
به نظر شما کدام شاعر بومی و بلوچ توانسته است در گسترش فرهنگ ادبی در بلوچستان تاثیر گذار باشد ؟
به نظرم تمام شاعران سفیران گسترش فرهنگِ ادبی هستند ولی سید ظهور هاشمی خیلی مواثر بوده است ، توصیه من به شاعران و ادیبان و کسانی که دغدغه زبان بلوچی را دارند این است که مطالعه را جدی بگیرند و آثار فاخر بلوچی را مطالعه و نقد کنند ، برخی از این منابع مانند دریایی هستند که هر چقدر در ان ها شنا کنیم بیشتر و بزرگتر می شوند و تبدیل به اقیانوس هایی بیکران می شوند که منبع عظیمی از بهترین نعمات خداوند هستند .
چنانچه الگویی در زمینه پژوهشی زبان بلوچی دارید به ما معرفی کنید
پدر زبان بلوچی سید ظهورشاه هاشمی و پروپسور شهید صبا دشتیاری الگوهای بی نظیر هستن که تلاش شبانه روزی را سر منشأ اهداف خود قرار داده بود و من با مطالعه و بررسی و پژوهش در آثار این عزیزان به عظمت این اقیانوس کبیر پی می برم
فکر می‌کنید شاعران بلوچستان توانسته‌اند در سطح کشوری و ملی جایگاه خود را به دست بیاورند؟
جایگاه دارند ولی متاسفانه به آنها توجه نمی شود ، شاعران پارسی زبان بلوچستان تا جاهی که توانسته اند خودشان را با مشترکات زبانی که با سطح کشور داشته اند بالا آورده اند اما شاعران بلوچ زبان که بنده اشعارشان را سطحی بالاتر می بینم اگر به آنها نگاهی منطقی و داوری ای که واقعا شعر بلوچ را بشناسد و به آنها توجه کنند جایگاه خود را به دست می آورند ...البته هنر شعر چه پارسی و چه بلوچی در شاعران پسر و دختر بلوچ می بارد فقط می طلبد که به آنها نگاه ویژه ای شود و به آنها بها داده شود بی تعصب به ایرانیان عزیز میگویم که بچه های استان سیستان و بلوچستان در هنر و استعداد کم تر از استان های پیشرفته نیستند ولی به آنها توجه نمی شود ما از مرکزیان گله ای نداریم وقتی در شهر خودم متولی و بانی هنر که من میرجان را هنرمند نمی شناسد چه بسا نگفته های که همچنان دهانشون بسته بماند.
به عنوان یک پژوشگر زبان بلوچی نظرتان را در مورد پایگاه خبری میارجل بیان کنید.
از اینکه اسم این سایت "میار جل" است خوشحالم ، این لغت نوعی یکی از فرهنگ های چندگانه قوم بلوچ می باشد که تاریخ و فرهنگ این کلمه در ذهنم جولان میدهند تا ناچارا به طرف آنان اشاره ای داشته باشم این کلمات شیرین زبام مادری در رگ و خون من جای دارند و معنی هاشون چو رود کاجو در شاهراهای ذهنم در جریان و جاری هستند که این عشق از لالاهایی مادر در وجود من دمیده شده و تا گور همراهم است ...
میار جل یعنی پناه پذیر وقتی تاریخ زرین بلوچ را ورق می زنیم به میارجلی دودا بن حسن گورگیج روبرو می شویم که سمی را پناه داده که بیبگر پُژ با جبر و زور سمی را که پناه دودا بودن می برد آن وقت دودای تازه داماد وقتی با طعنه متوجه خبر از مادر و خانم و مادر زش می شود "آ مرد که میاراں جَلّاں
نیم روچاں نه وپساں کُلاں" معنی اش چنین است : آن مردها که پناهنده قبول میکنند به وقت ظهر در خونه استراحت نمی کنند "وقتی دودا مطلع می شود اسب خود را زین کرده و با یاران و زیر دستان خود دنبال گاوهای سمی میرود که به دست بیبگر در (دودا گوں هفتاد کنگراں / واب اَنت ماں گرماپ ءِ ڈل ءَ) جای (گرماپ ڈل) کشته می شود و مزارش با هفتاد نفر همانجا می باشد بعد از چند سال بالاچ برادر بزرگ می شود و انتقام برادر خود با همراهی غلام خود نقیب چاوش ، میگیرد (دانکه په تئی سمّیاں پیداک نه بیت دودایے / په تئی دودایاں کدی هم بیرگریں بالاچ نه بیت)
پناه پذیری میرکمبر در تاریخ ادبیات بلوچ بسیار جالب است و خیلی ها از زنان در میارجلی در تاریخ شفاهی بلوچ ها جای دارند که یکی از آنها بنام "گرانی" یعنی گراناز از منطقه دشتیاری است که در سینه تاریخ نقش است ولی مجال گنجاندن آنها یا تفسیرشان در این صفحه نیست .
چنانچه حرف نگفته ای در ذهن مانده است بیان کنید
پچ کنت گنج درانی پتو وانش ءُ زانش
لج گنجے په وت وانار نه زانار
بنی آدم از علم یابد کمال
نه ز حشمت و جاه و مال و منال
به تمام بلوچ ها برای فرا گرفتن نگارش و دستور زبان مادری دعوت بعمل می آید که با زبان و فرهنگ خودش با کلاس می شود نه از فرهنگ های دیگران ، در آخر بر خود لازم می دونم که از فرصتی که در اختیار من قرار دادین تشکر و قدردانی کنم و امیدوارم که یک روز شاهد رشد فرهنگ این سامان باشیم و به این مهم افتخار کنیم .
گفت‌وگو از شیدا حسن‌زهی
