به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی میار جل؛ یکی از سازهایی که قدمت کهن و نقش بسزایی در اجرای موسیقی سیستان و بلوچستان دارد، قیچک است که در منطقه بلوچستان با نام سرود یا سروز نیز شهرت دارد. قیچک از سازهای زهی آرشه ای مقید است که در ساخت آن، چوب، پوست و فلز به کار می‌روند. هنگام نوازندگی، قیچک را نشسته به صورت عمودی با دست چپ نگه می دارند و با دست راست آرشه را به صورت افقی، در حرکات رفت و برگشت، بر سیم های آن می کشند. طول این ساز حدود 56 سانتی متر است و اجزای اصلی آن را کاسه، دسته و سرپنجه تشکیل می‌دهند .

بدنه اصلی قیچک از چوب یک تکه و معمولا گردو، توت یا چوب های محکم دیگر ساخته می شود. کاسه طنینی، حجیم است و دو فرورفتگی بزرگ در طرفین، آن را به دو قسمت بزرگ تر و کوچک تر تقسیم می کند. قسمت کوچک تر در پایین ساز قرار دارد و بر دهانه آن پوست کشیده می شود.

قیچک یکی از آن دست سازهای پر طرفدار موسیقی بلوچستان است که از گذشته تا کنون  دارای جایگاه ویژه ای بین علاقمندان به آن است . اگر چه به سختی می توان آن را در داخل ساخت ولی علاقمندان آن را در سخت ترین شرایط توانسته اند تهیه کنند و گاهی برای فراهم کردن آن مرزها را نیز در نوردیده اند  . جنس دسته قیچک از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه یا بدنه تراشیده می شود. دسته این ساز کوتاه است و از یک طرف به قسمت بزرگ تر کاسه و از طرف دیگر به سرپنجه متصل است. قیچک فاقد دستان بندی است و تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) روی آن قابل اجرا هستند.

سرپنجه جعبه کوچک توخالی است از جنس چوب و در ابتدای طول دسته که مجموعا چهار گوشی، به تعداد سیم ها، دو به دو، در طرفین آن قرار دارند و در انتها، تاج قیچک است با خمیدگی رو به عقب که از همان جنس چوب دسته است.

قیچک 4 عدد گوشی از جنس چوب، به تعداد سیم های ساز و به صورت میخ سر پهن دارد که دو به دو، در طرفین سرپنجه قرار دارند. هر سیم در داخل جعبه سرپنجه به انتهای باریک تر گوشی بسته می شود. قسمت پهن تر گوشی، بیرون از جعبه سرپنجه قرار دارد و با دست چپ نوازنده برای کوک کردن ساز، به راست و چپ گردانده می شود.

شیطانک قطعه چوب باریک و کم ارتفاعی ست به عرض دسته ساز که بین سرپنجه و دسته قرار دارد و سیم ها از درون شیارهای کم عمق آن عبور می کنند و طرف گوشی ها می روند. خرک قیچک از جنس چوب و گاه استخوان به ارتفاع تقریبی 2 سانتی متر است که با دو پایه کوچک خود روی پوست کاسه کوچک تر قرار می گیرد و سیم ها از روی شیارهای آن عبور می کنند. سیم گیر در قیچک قطعه ای ست کوچک از جنس چوب یا فلز که در انتهای بدنه کاسه نصب و یک سر گره دار سیم به آن بسته می شود.

قیچک دارای 4 سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم، روکش دار و ضخیم تر است. طول سیم ها در قیچک معمولی از جنس سیم گیر تا شیطانک حدود 33 سانتی متر است. وسعت صدای قیچک معمولی حدود دو اکتاو است که به علت عدم وجود دستان بندی، تمام فواصل موسیقی در این ساز قابل اجرا هستند. کوک سیم های قیچک معمولی به صورت پنجم های پایین رونده است و کوک سیم های سوم و چهارم در مقام های مختلف قابل تغییر هستند.

قیچک بلوچستان تحت تاثیر موسیقی شبه قاره هند و پاکستان قرار گرفته، این مسئله به خاطر ارتباط تنگاتنگ فرهنگی مردم بلوچستان با مرزهای شرقی خود است که موسیقی آنها را نیز همچون اغلب آداب و رسومشان به هم نزدیک کرده است.

موسیقی بلوچستان یکی از کهن ترین و اصیل ترین موسیقی های جهان است که نه تنها در ایران بلکه در سراسر  جهان علاقمندان و نوازندگان درجه یکی را دارد که به خو.بی توانسته اند حق مطلب را ادا کنند. 

این ساز از مهم‌ترین و متداول‌ترین سازهای بلوچستان است. قیچک بلوچی تقریباً در بیشتر انواع موسیقی بلوچستان، ازجمله سَوت، و گواتی، حضور دارد و کاربردهای متنوعی دارد. قیچک سیستانی، اغلب در مجالس عروسی و شادمانی نواخته می‌شود. این ساز از بلوچستان و سیستان، به برخی از مناطق مجاور و گاه غیر مجاور نیز راه یافته است؛ ازجمله منطقۀ کهنوج در استان کرمان، میناب، بندر چارک و بستک در استان هرمزگان.

خداداد زنگشاهی ، عبیدالله صلاحزهی ، مهرداد بامری ، حاجی بامری از بهترین و معروفترین قیچک  نوازان منطقه بلوچستان هستند.

محمدیاسین جلال‌زهی