میارجلّ ھالرسانی بُنجاہ ءِ گزارش ءِ رِد ءَ؛ سئید مھمد زھی ماں اِے سھت ءَ دود ءُ ربیدگی سرپرست ءِ ھساب ءَ ماں ھزمت ءَ دلگوش اِنت، ھر چُنت کہ آئی ءِ وانگی تھر راجدربری ءُ سیاست بوتگ ءُ ماں اِے تھر ءَ تاں کارشناسی اَرشد ءِ تَک ءَ دیم ءَ شُتگ، بلے آئی ءَ مزنیں ھُبّ ءُ واھگے پہ ساڑی بَیگ ءَ ماں دود ءُ ربیدگ، چاگرد ءُ رسانک ءِ پِڑ ءَ ھست اِنت.
گوں اے ھال ءَ اے جھدکار ءِ گپ ھما وھد ءَ اھمیت پیداگ کن اَنت کہ ما سرپد بئیں کہ آ ماں زاھدان ءَ ماں اِدارہ شھرداری ءِ دودمانی گَل برنامہ ریزی ءِ مَستر بوتگ یک ھسابے ءَ آئی ءِ کار ءَ ھم گوں دود ءُ ربیدگ ءِ پِڑ ءَ سْیادی داشتگ ءُ راجدربری ءُ سیاست ءِ ھمراھی ءَ دودمان دوستے ھم.
دیمتر ءَ میارجلّ ءِ ھالکار ءِ گپّ ءُ تْران ءَ گوں اِے جھدکار ءَ وان اِت.
بنگیج ءَ پہ گُلیں وانوکاں وتی پجّار ءَ بہ کن اِت؟
وتی دود ءُ ربیدگی ءُ چاگردی جُھد من ماں نودربری ءِ زمانگ ءَ ءُ گوں گروپانی باسکی ءُ نودربری زانشتی گَلاں بِندات کتگ. من ماں زانشجاہ ءَ اَولی نودربری تاکبند ءِ کارمستر (ماں دینی دربرجاہ ءُ زانشجاہ ءِ تپاکی ءِ درگت ءَ) "اندیشه برتر" ءِ نام ءَ بوتگاں. کارشناسی ءِ آسر ءَ رسینگ ءَ پد شھرداری ءَ کار ءَ دلگوش بوتگاں ھما بنگیج ءَ زاھدان ءِ شھر ءِ شورای اسلامی ءِ لَس سْیادی ءِ تھر ءَ کاروں بندات کتگ، نزّیکی گوں چاگردی جُھدکار،شورا ءُ وڑ وڑیں چاگردی ٹَکّاں منی ھپت سالی ساڑی بیگ ماں شورای شھر ءَ سوَب بوت دانکہ دود ءُ ربیدگ ءُ چاگرد ءَ نوکیں نگاھے ءَ بہ چاراں، ھمے رنگ ءَ شورای شھر ءُ شورای اُستان ءِ لس سْیادی ءِ کارزانت ءُ واکدار ءُ تَندجاہ ءُ تاکبند سرھد زمین ءِ کارمستری ءُ ایشی ءِ ھمراھی ءَ گوں دمگی روتاکاں ھمکاری موھے بوت تاں چاگرد ءَ گھتریں رنگے ءَ جاہ بْیاران ءُ اَڑ ءُ جیڑھاں چہ نزّیک ءَ بہ ماران ءُ سرپد بہ باں ءُ جھدوں ھمے بوتگ کہ ایشاں ھمروچی یادداشت ءِ تھر ءِ ھساب ءَ شنگ بہ کناں، چہ چاگردی رسانک دَر ءِ دَرپینک ءَ سوب بہ گران ءُ وتی نبشتگاں شنگ ءُ تالان بہ کناں.
گوں تئی وتی جند ءِ کارگْوست ءِ رو ءَ، چہ سْیادی داروکیں ادارہ ءُ گَلانی دود ءُ ربیدگی کاراں چونیں وَدار بندئے؟
ماں کار ءِ پِڑ ءَ دودمانی ءُ چاگردی جھدانی واھگ دار بیگ، سوَب بوت دانکہ چرے موہ ءَ گیشتر سوب بہ زوران ءُ دربرگ ءُ دَربرائینگ ءَ گیشتر دلگوش گْور بہ دیاں. چہ دو سال ءَ گیش اِنت کہ ماں زاھدان ءِ شھرداری ءِ دودمانی تَک ءَ کار ءَ دلگوشاں. منی یکّے چہ دل نگرانیاں وتی ساڑی بیگ ءِ درگت ءَ ماں دود ءُ ربیدگی سروکی ءِ بستار ءَ کہ سک باز اَھم اِنت، ماں اِے پِڑ ءَ راستیں چمشانک ءِ نیستی، سروکانی بازی،جزیرھی ءُ زِروانی دْروشم ءَ کار کنگ، سرجم ءَ ھمرنگیں اُگدہ ءُ بازیں نزانتکاری اِنت. پَرے کاراں باید چارھے سازگ بہ بیت،
دودمان ءِ پِڑ ءَ یکّے چہ اَھمّیں چیزاں کہ ما چرائی پھک بے سما اِیں آموزش اِنت. اے بابت ءَ مارا زانتگیں چمشانکے نیست، چہ آموزش ءَ بے تْرانگ بوتگیں. بنیادی آموزش سک باز اَھم اِنت ءُ بگندئے مھم تریں بھر ماں دودمان ءِ پِڑ ءَ آموزش بہ بیت. اَگاں یک بُنگپّے راستیں رنگے ءَ دَربرائینگ ءُ آموزش دیگ بہ بیت ءُ ماں راجمان ءَ ایرنندینگ بہ بیت، پہ یک رپتارے ءَ بدل بیت ءُ اِے رپتار چہ یک مُدّتے ءَ رند، یک دودے جوڑ بیت. اَگاں ماں بازیں کاراں آموزش دیگ ءِ رھبند مہ بیت بگندئے آ کار دودمان ءِ چَپّ بہ بیت.
پہ مئے وانوکاں بلوچ ءِ دود ءُ ربیدگ ءِ بابت ءَ بہ گُش اِت؟
بلوچ راج یکّے چہ ایرانی کْوھنیں راجانی بستار ءَ، آئی ءِ مردمانی شاھگانی ماں ایران، اوگانستان ءُ پاکستان ءِ مروچیگیں سیمسران اِنت. تاں پیش چہ سال 1871 میلادی ءَ کہ گولڈ اسمیت ءِ کرار داد دَزنام کنگ بوت. بلوچستان گْواچنی یک جُگراپیائی ھلکے گوں ایران ءِ جُگراپیا ءَ بندوک بوتگ ءُ رَند چہ اِے کرارداد ءَ اَت کہ بلوچستان ءِ ھاک ءُ جُگراپیا سَے مُلک ایران، اوگانستان ءُ پاکستان ءِ مْیانجی ءَ بھر ءُ بانگ کنگ بوتگ. بلوچاں وتی راجی ءُ ٹَکّی ساچارانی سوَب ءَ کہ ھست اَنت اِش توان اٍتگ اِش کہ اے دگہ راجانی نسبت ءَ وتی بازیں کْوھنیں دود ءُ ربیدگ ءُ رواجاں بہ پھریز اَنت. چاگردی ءُ دودمانی ءُ راج ءُ ٹَکّ ءُ لوگمان ءِ نھاد باوستانی دلگوش دیگ، آیانی بازیں دود ءُ ربیدگے ءِ پھریزگ ءِ سوَب بوتگ.
گوں دگہ راج ءُ کَوماں رو آ ءُ سْیادی دارگ ءَ با وجود اِے سَوَب نہ بوتگ کہ وتی پجّار ءُ دودمان ءَ بہ شموش اِیت. پہ دَروَر؛ پہ یک بلوچے ءَ آئی ءِ پُچّ ءُ پوشاک ءُ زبان سک باز اَھم اَنت ءُ اَگاں جھان ءِ ھر کُنڈ ءُ کشورے ءَ بہ روت وتی جوڑی یے گُد ءُ پُچّ اَلّم گوں وت ءَ داراِیت ءُ اَگاں دو مردم چرے راج ءَ وت ماں وت جاھے دپ بہ کپ اَنت گوں یکدگر ءَ بلوچی ءَ گپ جَن اَنت.
چہ بلوچی زبان ءُ پُچّ ءُ پوشاک ءَ گیشتر بہ گْوش اِت؟
بلوچی زبان چہ میانی پھلوی ءُ پارتی زباناں درآتکگ، کہ بازینے چہ وتی توارینک ءُ آواز ءُ گالاں پھریزاِتگ ئِے ءُ ماں کوہ بیستون ءُ تھت جمشید ءِ سنگ نبشتگاں بازیں گالے بلوچی اَنت. اِیشی ءِ ھواری ءَ اِے راج ءِ پُچّ ءُ پوشاک ءِ تہ ءَ ھم بدلی نیاتکگ ءُ وتی بُندری دْروشم تان روچ ء مروچی برجاہ داشتگ ئِے. اِے پوشاک ماں ھُراساناں رواج داراِیت ءُ ماں اوگانستان ءُ پوکستان ءَ راجی ءُ ملّی پوشاکے ءَ بدل بوتگ کہ اے چیز ءِ نشوندھی ءَ کنت کہ بلوچ ءِ پوشاک ءِ گوں ایران ءِ بُندریں راجانی پوشاک ءَ سکّیں نزّیکی یے ھست اِنت. سرجم ءَ بلوچ ءِ دودمان ءِ بارہ ءَ بازیں گپّے پہ گُشگ ءَ ھست اِنت کہ اِد ءَ نہ ایشانی درشان ءِ وس ھست ءُ نہ موہ، ءُ چون زیبا اِنت کہ اے دانک ماں پارسی ادب ءِ بزرگانی گال ءُ گُپتاراں بہ بنت :
خوش تر آن باشد که سرّ دلبران
گفته آید در حدیثِ دیگران
ءُ مزن شانیں پردوسی ماں شاھنامہ ءَ اود ءَ کہ بلوچ ءِ سْیاہ ءُ بَزیں لشکر ماں اسکندر ءِ دیم پہ دیمی ءَ اوشت اِیت، اے راج ءِ پَجّار ءَ پہ جْوانی کنت ءُ چوش گالااِیت :
سپاھی ز گُردان کوچ و بلوچ
سگالیدہ ی جنگ مانندِ قوچ
کہ کس در جھان پُشتِ اِیشان ندید
برهنه یک انگشتِ ایشان ندید
ماں اِے گالاں پردوسی دلیری، جنگولی، میلانکی ءُ آیانی پوشاک ءِ بابت ءَ اشارہ کنگ ءَ اِنت.
لھتیں ھاسیں دود ءُ رواج چوش کہ میارجَلّی ھم مارا ھست؟
چہ دگہ جْوانیں دودمانی ءُ دودائیاں ما توانیں میارجلّی، وتن دوستی، بجّار، چہ وت ءَ سرگْوزی و اے دگرانی نام ءَ بہ گریں. میارجلی؛ بگندئے آئی ءِ راستیں گیشّ ءُ گیوار اِے بہ بیت کہ وھدے یک مردمے چہ وتی جان ءِ ترس ءَ یک بلوچے ءِ میار بہ بیت ءُ بلوچ ساڑی بہ بیت وتی ساہ ءَ بہ دَنت بلے بلے آئی ءَ مہ روت ءُ دَیندارانی دست ءَ مہ دنت. بجّاری ءِ بزانت اِیش اِنت کہ یکّے ءَ سیر ءُ آروس ءِ ارادہ ھست، آئی ءِ نزیکیں مردم آئی ءِ کمک ءِ ھاتر ءَ چیزے زَرّ ءُ سامان ءُ مال پرائی ءَ ٹیکی کن اَنت. ھَشَر ءُ مَدَتّ ماں کِشت ءُ کِشار، لوگ ءُ کٹونگ ءِ بندگ ءَ کمک کنگ، پہ یک رنگے ءَ سْیاد ءُ ٹَکّ ءُ ھمریش ءُ ھمساھگانی کمک کنگ ءِ نام اِنت. اِیشی ءِ دَروَر ما پاریگیں سال ءِ ھار ءِ درگت ءَ ماں چھبار ءِ دَمگ ءَ دیست. کہ بنگیجی کمک کنوک ءُ کوپگ چیر دیوک چہ بلوچانی وتی جند ءَ اِت اَنت کہ چہ ھر جاگھے ءَ وت ءَ پہ کمک ءَ آتک ءُ رسینت اِش.
ءُ بلوچ ءِ وتن دوستی ءِ بارہ ءَ؟
گیشی نہ بیت اَگاں بہ گْوشیں کہ کشور چہ گوریچان ءُ زِربار ءَ درآمدیں دژمنانی بیڑبری ءِ آماچ بوتگ، اِے بلوچ راج اَت کہ ماں اِیران ءِ سیمسراں پہ مردی اوشتاتگ بلے گْوستانک ءِ دْراجی ءَ ھچّ یکّے چہ زوراکاں نہ توان اِتگ چہ اے راج ءِ سیمسراں ایران ءِ سر ءَ اُرُش بہ کن اَنت. چہ اَشرپ اوگان ءِ پْروش ورگ ءُ کُشگ بیگ ءَ، رند ءَ ماں پرتگیزانی ءُ پیریں بیڑآر ءِ دیم پہ دیمی ءَ اشارہ کُرت کنیں. پہ دلجمی زان اِت کہ جنرال ریجنالد ادوارد ھری دایر ءَ وتی کتاب "مھاجمان سرحد" ءِ تہ ءَ اے راج ءِ بھادری ءُ ھاک ءُ وتن ءِ پاسبانی ءِ نیمگ ءَ بازیں اشارھے کتگ. "مھاجمان سرحد" ءِ کتاب بلوچ ءُ انگریزانی دیم پہ دیمی ءُ جنگ ءِ اشارھے ماں واش ءُ زاھدان ءَ کہ آسرئِے انگریزانی شکست ءُ پْروش ورگ اِنت.
تئی ھیال ءَ بلوچ ءِ اِے اَزگاریں دودمان ءِ پَجّار ءَ چون بکنائینیں؟
گوں اِے دْرستیں گِشواراں چہ بلوچ راج ءِ دود ءُ ربیدگ ءَ گپ جنگ ءَ بازیں کارے لوٹ اِیت کہ ما بس گْونڈ گران ءَ چیزانی نیمگ ءَ اشارہ کُت ءُ اَلّمی اِنت کہ بہ گُشاں مارچ ءِ دومی روچ بلوچ ءِ دود ءُ ربیدگی روچ نامینگ بوتگ، اَلّمی اِنت جژن ءُ دیوان گرگ ءِ ھمراھی ءَ، ارزشمند ءُ اَھمیں دود ءُ ربیتانی نیمگ ءَ اشارہ کنگ بہ بیت ءُ آیاں ریس ءُ پَرّیس بہ کنیں.
چرے دوداں گپ جنَگ مھم اِنت، بلوچیں ورنا باید اِنت چرے دود ءُ اَرزشاں زانتکار بہ بیت آیاں وتی پجّار ءِ ھساب ءَ بہ پھریزایت ءُ دگراں ھم چرے دوداں آژناگ بہ کنت.
گُڈّی گپّ؟
گُڈسر ءَ شمئے دلگوش ءَ اے دانک ءِ نیمگ ءَ تَرّیناں کہ ما ءُ ھاس کار راجی ءُ ملّی رسانک ءَ آ رنگ ءَ کہ لوٹ اِیت اِے کَوم ءِ پجّار نہ کُرتگ ءُ بلوچ ءِ چاگردی ءُ دودمانی جیڑہ کہ ایرانی بُندریں دودمان اِنت پہ آ دگہ ھموتناں پہ جْوانی پَجّار نہ کنائینتگ.
رجانک : جنید بلوچ
.png)
