چہ میارجل ءِ رسانکدر ءِ بنجاھی ھال ءَ :واجہ امان اللہ تمندرو چہ  ھما تھر ءِ بلوچان اِنت کہ ناں اِیوک ءَ پرھنگی ارزشمندیں ھزمت پہ بلوچ ءِ کوم ءِ واست ءَ کتگ ئِے بلکیں بازیں بودناکی ھم پہ اِے کوم ءِ تہ ءَ ماں ایران ءِ چاگرد ءُ دگنیا ءَ پجاہ کار اِیت ءُ آیان ءَ پجارائینتگ اَنت ئِے۔
کہ بلکیں بازینے چہ مردماں تا اے وھدے چہ آیاں بیھال بوتگ اَنت 
ماں میارجل ءِدیم تر ءِ گپ ءُ گپت ءَ گوں بلوچ ءِ اِے ھاٹیگ مندیں دود ءُ ربیدگ کار ءِ گپ ءُ گالاں وان اِت ۔

کمے چہ وت ءُ پرھنگی کاران اِت پہ میارجل ءِ وانوک ءُ اِشکُنوکاں بگوش اِت؟

 اینستا ءِ یک پیجے ھستوں ءُ یک کانالے کہ چنت سالے بیت کہ پچ اِنت ءُ پیسر چہ پھکیں ایشاں وبلاگ نبیسیوں کُتگ
پیسرءَ تہ چاگردی بھر ءُ ارتباتات  نبیستگوں گوں نام ءِ بلوچ ءِ وبلاگ ءِ نام ءَ ارتبات ءُ یک کانالے ھستوں پہ تلنگر ءِ نام ءَ ۔
تہ تلگرام ءِ کانال ءَ پرھنگی ءُ چاگردی نبشتانک ایر کنوں ءُ ھیئت موسس موسسہ بلوچ ءِ آواز ءِ باسک ھم بوتگاں
چنت سال پیسر یک موسسہے پہ نام موسسہ پرھنگی ، ادبی ءُ بلوچستان ءِ اِزمی، یک دپترے ھم بوتگ اِیں تہ ھمے پرھنگی کاران ءِ بھت ءَ
تہ چھبار کہ واجہ ایران نژاد تہ آئی ءِ بنگیج بوگ ءَ مدَت کُتگ ئِے ءُ تہ دگہ بھرانی چش شئر ءِ سکینگ ءُ  نکاشی کلاسان ءُ شئر ءِ بھر ءَ کار کتگ 
پیسر چہ ایشاں تہ ایرانشھر یک ادبی انجمنے داشتگ اِیں تہ ولایت شھدربرجاہ ءَ  ءُ من یک تاکبندے اوداں گوں زانت دربرانی مدَت ءَ پہ " دبیر" ءِ نام ءَ راہ دور دات  کہ چنت سال ھم تاکبند ءِ شونکاری کت ءُ مرز پر گھر ءِ شورای باسک ھم بوتگوں ۔

گڑا شمئے بازیں پرھنگی کاراں مزنیں بکشے داشتگ اَنت؟

وتی ھزمتان ءَ سک مزن ساب نکنوں۔
من چہ ورنائی ءِ وھد ءَ تہ اِے ھزمتاں بوتگوں بلے اے وھدے کہ 46سالگ بوتگوں کمتریں وھدے پہ اِے کاراں ھستوں ءُ من ءَ یات ءَ ھست اِنت کمیں وھدے ھم چھبار ءِ ادبی بلوچی زبان ءِ شئر ءِ انجمن ءِ دبیر بوتگوں۔
ما آ وھدے تہ اَلیگر ءِ شھدربرجاہ ءَ مُھَرم ءِ مراسم ءَ ، رمزان ءِ ماہ ءُ کُمیل ءِ دوا ءَ برجم داشتگ اِیں ءُ من ءَ گیشتر گوں ھمے پرھنگی ھزمتاں پجاہ کار اَنت۔

چہ وتی زانشتی مدرکاں پہ وانوکاں بگوش اِت؟

من ءَ چاگرد زانتی ءُ روتاکاری ءِ کارشناسی ءِ ارشد ھستوں۔
منی دکترا ءِ چاگرد زانتی ارتباتات گوں آجوئی ءِ بُنگپ ءِ بیان ءِ تہ ءَ دموکراتیک ءِ چاگردان اِنت
کہ وتی دکترا ءِ مدرک ءَ تہ ھند گپتوں۔
ما تہ ھند گوں زانتی مشاوران ءُ گوں ایران ءِ پرھنگی گس ءَ ھمکاری داشتگ اِیں۔
اسلامی مجلس ءِ رھدَربر ءِ  چم ءِ چیرءَ ھست اَنت۔
تہ آ دمان من پھکیں زانتی دبیر اسلامی مجلسانی اتھادیہ شبہ گارہ ھند بوتگوں۔
اوداں من اولیں سالاں مجلسان ءِ اسلامی سرپرست بوتگوں۔
رئیس ءِ جانشین ھم بوتگوں۔
پہ درور ما تہ اَلیگر ھر آدینگ ءِ شپ ءَ کمیل ءِ دوا ءَ پہ زانت دربراں داشتگ اِیں۔
درستیں ایران ءِ رسمی تاتیلات ءَ ما اوداں مراگش گپتگ اِیں۔
ایشاں بازیں کوشست داشتگ اَنت ءُ درمُلکی زانت دربران ءَ داوت کُتگ اِیں۔
رمزان ءِ ماہ ءَ ، پاکتاک ءُ دپ بوجی بوتگ ، مُھرم ءِ ماہ ءَ تہ سیگ ءُ گریو ءُ زار ءَ واجہ روھانی چہ ایران آتکگ ، آئی ءِ مھمانداری ءُ ایرانی مھماناں تہ مجلس ءِ دپتر ءَ ھم گوں من بوتگ۔

بلوچ ءِ پرھنگ ءِ بارو ءَ سرپدی دے اِت؟

اول الّم یک بیانے چہ پرھنگ داشتگ بئین، ما پرھنگ ءَ گروھی چہ باوران ءُ یکینان ءُ زندگی ءِ راہ ءُ روش زان اِیں،
مادی(مالی) پرھنگ ءَ دَر بر بیت انت کہ وت دربرداروک ءِ وسائل ءُ چیزانے کہ ما تہ راج دپتر ءَ کارمرز کُتگ اِیں بیت کنت ءُ ھمے اَنی ھم چیزانے ءَ کہ کارمرز کن اِیں کم چہ کم مئی پرھنگ ءَ پیم کن اَنت،چُش کہ گس، ماشین ءُ زندگی ءِ وسائل ۔
ھکیکی(گیر مادی) پرھنگ گیشتر پہ باوران ءُ یکینان ءِ آداب ءُ رسوم پر گرد اِیت۔
اگاں چہ اِے وڑ ءَ بلوٹ اِیں ءُ نگیگیاں شوھاز بہ کن اِیں الّم دلگوش داشتگ بئین کہ بلوچ ءُ بلوچستان تہ چنت ملک ٹُکر ٹُکر اِنت ءُ کار بیگ پہ بلوچ ءِ مشکل چہ اوداں سَکتر بیت اِنت کہ کرار اِنت ما اِے کْوَھنیں کوم ءِ چنت ھزار سالیں پرھنگ ءِ گوست ءَ بگوش اِیں۔
تیس ءِ مزن نامیں کوھان ءُ گارانے کہ تہ اِے دمگ ءَ در گیجگ بوتگ اَنت
دلیلے کہ بلوچ کومے بوتگ گوں کم چہ کم 5000سال سابکہ ءُ پہ دگہ وڑے چہ 3000سال پیسر چہ ایسا مسیہ ءِ چہ روچ بیگ ءَ تاں اے وھدی بلوچاں اِے مُلک ءِ نندوک انت ءُ تمدن ءَ تہ اِے ملک ءَ پیش دار اِیت ءُ اِے نشانگاں تہ میرجاوہ پٹ ءُ پول بیتگ اَنت کہ پیسر چہ بنی بشر ءِ کشاورزی وھداں پر تر اِیت۔
بزاں ما پیسر چہ کشاورزی تہ اِے استان تہ میرجاوہ تمدن ءِ سابکہ ءَ دار اِیں۔

ءُ استان ءِ برھداریں دستی اِزماں ھمے بُنگپ ءَ منّ اِیت؟

بلے ، وت ھمی سوچن دوچی،سپالگری،وسائلانی کہ گوں درچکانی تاک ءَ پیم بئنت ءُ سَپتانی کہ چہ ترندیں درچک ءِ تاک ءَ پیم بنت، اِے درستاں پیش دار اَنت کہ اِے کوم چہ کدیم ءَ وتی پرھنگ ءَ تہ اِے دمگ ءَ داشتگ اَنت۔ پہ درور تہ ساز ءُ سروز ءِ بکش ءَ کہ پہ بلوچاں سک اھمیت داشتگ اَنت ءُ لھتیں وھداں پہ درمان ءَ چہ آئی کارمرز کُتگ اِش۔ 
ایوھدی ما تہ کرن 20 ءُ 21 آئی ءِ شاھد ھست اِیں کہ ساز ءُ آواز پہ درمان ءِ نشانی پجار بیت اِنت، ماں وھدیکہ بلوچاں ایشی ءَ چہ ھزاراں سال زانتگ اِش۔
اِے ملک ءَ ساز ءُ سروز، اِزم ، سوچن دوچی، سپالگری کہ سکیں مشکلیں اِزم اَنت ھم داشتگ اِش۔
سپالگری چہ بشر ءِ اِزمان تہ پھک جاگاہ انت بلے اِے دستی سوچن دوچی ازمے انت کہ تھنا تہ بلوچستان بیتگ گڑا گند اِت کہ بلوچ ءِ کوم گژنگ نبیتگ پچی کہ ازم یک جاگاھے اِنت کہ رند چہ بشر ءِ لاپ سیری بنگیج بیت انت بزاں مردمے کہ باز گژنگ بیت پہ ھچ ازمے دست نجنت ءُ پُلّ ندنت ءُ مادی نیاز وھدی آساں بیت اَنت آ وھدی تہ یک ازمے ھیال ءَ کپ اِیت۔
ایشی پیش دار اِیت کہ آ چیزانے کہ تہ سِنگانی نکشاں کہ تہ نگاران ءِ درگ ءَ در کپتگ انت یاں سُپالانے کہ تہ پھرہ در کپتگ انت پیش دار انت کہ پہ گالبند اداں پرھنگ پر گنج بیتگ ھم چہ مادی پرھنگ ءِ لیکہ ءَ ءُ ھم چہ ھکیکی(گیر مادی) ءُ الّم ایشی ءَ ھم یات ءَ بیار آں کہ بلوچ ءِ کوم دوست واہ اِنت۔
من ءَ کوم ءِ چم چاری نیست بلکیں بلوچ ءِ پرھنگ ایشی ءَ پیش دار اِیت کہ تروندیں کومے نہ انت بلے زمانگ ءِ آپ ءُ گوات یاں ڈنی پَشارانے کہ پہ اے کوم ءِ توک ءَ بیتگ کہ لھتیں وھداں سبب بیتگ دست پہ تروندی بجن انت، پہ درور ما تہ کومے کرّ ءَ پہ نام ءِ کوچ بیتگ اِیں کہ تہ پردوسی شئر ءَ ھم پہ اے بنگپ ءَ سرپدی بیتگ ءُ تہ راج دپتر ءَ نشان اِنت کہ گیشتر کوم ءِ کوچ کہ تہ کوم ءِ بلوچ ءِ کرّ ءَ زندگی کتگ اِش یک کمے ھم ترندی داشتگ اِش بلے ما اے دوست واھیں بلوچان ءَ توان اِیں چہ اداں در بگیج اِیں کہ تہ اے کرناں دگہ کومانے گوں ھر وڑیں لیکھاں آتک انت ماں ایشانی کرّ ءَ گوں ھوری ءُ دوستی زندگی کُت اِش ءُ جان ءُ مال اِش ھپز منتگ انت بزاں ھچ مشکلے نداشتگ اِش ۔

دگہ کومانے ھم تہ ایران ءِ بلوچستان داشتگ اِیں؟

سیکاں چہ 100سال پیسر تا اَنی گوں راہ آھن ءِ بیگ ءَ زاھدان آتک اَنت کہ تا اَنی ھم ھست انت بلے باز کم بیتگ انت پچی کہ آیانی چکان ءَ پجاری مدرک ءُ سجل ندے انت ءُ زندگی پہ آیاں سک بیتگ ءُ پہ ھمی واستا گیشتر اِش شُتگ انت ءُ آ کدیمی آں منتگ اَنت۔
ما بھائیان ءَ داشتگ اِیں اداں زندگی اِش کُتگ ءُ ھمی اَنی تہ ایرانشھر ءُ دزآپ زند گوازین اَنت ۔
چہ دگہ گْوَرے پہ درور، دگہ کومانے کہ ھچ بلوچ ءِ زات ایان ءَ نیست آتکگ انت بلے ھمینکدر اداں نشتگ انت کہ چہ دگہ بلوچاں بلوچتر بیتگ انت ۔
کُرداں چہ دگہ جاھے اے استان ءَ آتکگ انت ءُ وت ءَ گوں ھَسن کرد شبستری ھور زان انت ، تہ اسل ایشاں چہ کردستان ءُ ایران ءِ دگہ جاھانے آتکگ انت کہ اداں جاھمِنند بیتگ انت ، ءُ یک کومے ھست اِیں کہ چہ شیراز آتکگ انت کہ وت ءَ گوں لُراں نزّیک زان انت ۔
تہ اسل ایشاں تہ بلوچ ءِ پرھنگ ءَ گَرْک بیتگ انت کہ وتی پرھنگ ءَ شمُشتگ انت ۔
یک وڑیں کومانے ھست انت کہ تہ زربار ءِ بکش ءَ ،مکران ءِ تیاب دپ ءَ زند گوازین انت ءُ ایشاں سیاہ پوست ھست انت کہ چہ آپریکا ءُ پہ ساب بردگ آتکگ انت، تہ جَنگاں بھر اِش زُرتگ کہ ایشاں گوں بلوچ ءِ مردم ھور بیت انت ءُ اَنی ھچ کسے آیان ءَ پہ ساب بردگ پجاہ نکار اِیت بلکیں آیان ءَ پہ ساب بلوچ پجاہ کار انت ءُ اگاں چہ ، چہ گُزرانی ءُ پرھنگی لیکہ ءَ نرُستگ انت بلے کسے آیان ءَ پہ ساب درآمد(بیگانگ) نچار اِیت ءُ ھچ وھد بے اِزتی ءِ سر ءَ کرار نگِر انت۔

نلوٹاں کیاس کناں بلے اگاں شما تبریز برو اِت ءُ ترکی لبز بلد مبئیت یک کمے پہ شما مشکل انت کہ بلوٹ اِت اوداں زند گوازین اِت ءُ پہ ادارہ جاھانی وڑ ءَ ھم ھمے ڈول۔
بلے اداں پہ درور،من وت تہ پھرہ زند گوازینگان ءُ اداں مزن بیتگاں ، اَنی وڑ وڑیں کوم دار اِیں چہ کرمان ءِ استان، زابل ءُ بلکیں نھاوندیاں کہ پہ ساب پیمانکار آتکگ انت ءُ ھمداں جاھمنند بیتگ انت ءُ ما تُرک دار اِیں کہ اللہ ءِ شکر سر ءُ سامان اِش اداں سک وش بیتگ ۔
باور کن اِت اینکدر کہ اداں آسودگی مارشت ءَ کن انت کہ تہ تھران اینکدر آسودگ نہ انت ۔
ھمے بُنگپان کہ سر جم گوشگ بیت انت پیش دار ایت کہ اے کوم اینکدر دوست لوٹ ءُ با پرھنگ انت کہ توانائی ءِ ھور بیگ گوں ھر وڑیں کومانی ءَ دار ایت ۔
چہ دگہ گوَرے ھند شبہ گارہ ءِ کرّ ءَ کومانی زندگی اِش کتگ کہ اوداں تہ ھند ءُ پاکستان اے کومی ءُ دینی نہ ٹھگ سک باز انت ءُ من پہ وتی چماں اے بنگپ ءَ اوداں دیستگ ، بزاں 72راج گوں تاھیر ھمدگر ءِ کرّ ءَ زند گوازین انت ءُ ھچ کسے دگہ کسے ءَ مسکرا نکنت۔

ءُ ھمے وڑ ءَ تہ میان استمان ءِ بکش ءَ بلوچاں وشیں دیمے چہ وت پہ جاہ اِشتگ اِش؟

بلے شما دلگوش کن اِت پہ مئے لڈّ ءُ بار کنگ ءَ ماں اَربی مُلکان ءُ دگہ مُلکاں کہ پہ کار ءُ روزگار ءُ چہ اِے وڑیں مشکلاں ، ایشی وت سبب بیت کہ منی میان اُستمان ءِ چارگ پہ لھتیں چہ ایشاں گھتر ببیت۔تجارت ءَ گند اِت کہ بلوچاں تہ میان اُستمان ءِ بھر ءَ سوبین انت۔
میان اُستمان ءَ ارتبات ھست اِش ءُ سک شونک منگ بنت۔
شما بچار اِت اُمان ءِ مُلک ءِ ارتش کل ءِ ھوریں ستاد ءِ سر مستر اَنی واجہ رئیسی انت۔
مئی واجہ رئیسی ھیدوچ ماں نیکشھر ءِ نندوک انت ءُ یاں گجرانی پرماندہ کل یاں یکے دو دانگ ، ما اِشکتگ کہ وزیر ھم بلوچے ھست انت۔
ایشی پیش دار اِیت کہ بیت کنت پہ اے کوم ءَ سک بروسہ کنت۔
اِے کوم ءِ بروسہ ءَ دور ندَنت ، یاں ماں جنگے کہ کویت ءِ سدام کُت بلوچیں گجران ئِے کہ اوداں کار کتگ اِش آسریں گروھے بوتگ انت کہ کویت ءَ ترک کتگ اِش۔
وھدیکہ اَرَباں وت، وتی دمگ ءَ ویل ءُ چہ کویت شت انت بلے آسریں گروہ بلوچانی گروہ بیتگ کہ وپادار منتگ انت  پہ ھاکے کہ آئی ءِ نان ءَ وارتگ اِش ۔
ما ھتا شاھی آشپز داشتگ اِیں وت  ھم آشپز دار اِیں پہ درور من ءَ وت سنگتے ھست کہ پت ئِے امیر کَتَر ءِ آشپز انت ۔
دگہ پھک زان انت کہ آشپز ءِ کار سک مھم اِنت ءُ اگاں کمے  سم بریچ اِیت آئی ءِ مرک آتکگ ءُ ایشی پیش دار اِیت کہ آیاں بازیں بروسہے پہ بلوچاں دار انت ۔

شمئے لیکہ پہ بلوچانی بارو ءَ ماں ایران ءِ سینما ءَ چی اِنت؟

ماں اے 40 سال ءَ ایران ءِ سینما گوں کوم بلوچ سل رپتار ئِے کتگ چہ ھما جمشید ھاشم پور ءِ نامداریں تامر ءَ بگر اِت داں لھتیں ترندیں تامراں کہ کاچاک ءِ بارو ءَ کہ درستاں سلیں شکسیت ماں ایران ءِ تامراں پجار بیتگ انت داں ھمے بانک آبیار ءِ تامر پہ نام ءِ "شپے کہ ماہ سرجم بیت" ءُ اگت آ تامر ھلاس نبیتگ کہ نوکیں تامرے پہ اَبدالمالک ریگی ءِ بارو ءَ پد ءَ جوڑ اِش کتگ ءُ اے سلیں آگاھی گوں بلوچ ءِ کوم ءَ پہ زد گلائیش بیگ انت ۔
بزاں بس اِنت شما یک  چارگے پہ ایران ءِ مردم ءِ کامنتاں ماں اینستاگرام ءَ کن اِت ۔گیشتر لیکھاں گوں ایشی کہ گریبیں مردم ھست اَنت وش انت ءُ چہ دینی لیکہ ءَ ماں گیشتر ایران ءَ پرک کن انت ءُ چہ پُچ ءُ پوشاک ءِ لیکہ ءَ پرک کن انت ءُ ماں جگراپیا ءِ بھر ءَ تہ سکین ءُ ترندیں بکشے زندگی کن اَنت۔
بلے پہ درور توان اِیں بگوش اِیں پُر مڑاھیں مردماں ھست انت کہ پہ درور بگوش اِیں 1%،2%یاں 10% مردم ردی کن اَنت ماں وھدیکہ ایران ءِ گیشتریں مردم وشیں گند ئِے پہ اے کوم ھست اِش۔

شمئے لیکہ پہ نکش ءُ بلوچستان ءِ بارو ءَ چی اِنت؟

گوں ایشی کہ اول ءِ انکلاب شُلکیانی بیتگ ات بازیں مشکلے جوڑ بوت ءُ اے مردم پہ دور بیگ ءِ پد ءُ رند ءَ چہ ایران نبیتگ انت ءُ ھتا پہ نزم ءُ امنیت بازیں مدت ئِے کتگ اِش داں ایشی کہ دولت یکجاہ بیت ءُ جمھوری اسلامی ءِ نوکیں دولت کیت ءُ اگاں یات اِش ببیت ماں بازیں جاھاں چہ اے مُلک ءَ ھرتال بیتگ ات پہ درور ماں کردستان، ترکمن سھرا ءُ ھوزستان بلے اداں کمُکیں شُلکے یے سر گپت ءُ گوں ایشی کہ جنبشانی چش کہ پیکار ءُ ایشاں پئال بیتگ انت یاں گروھی پئال بیتگ انت ھچ جنزے ماں ایران ءِ بلوچستان نبیت بلے ایشاں  پھک جوانیں پاکتور بیتگ انت بلے ماں بدلی گند اِیں کہ گِلَگانے ھم ھست انت کہ باز دوست نداراں بگوشان اِش
پچی کہ مئے بنگپ ایوھدی پرھنگی انت ءُ الم کبول کن اِیں کہ جمھوری اسلامی ماں مسئولیتانی دیَگ ءَ وش رپتار ئِے کُت گوں بلوچ ءِ مردم ءَ ماں پَشار کرار دیگ اِش پہ گزینش ءُ چکاسان ءُ بازیں دگہ چیزانے کہ بازیں سالاں اتپاگ گپتگ انت ۔
ایشان ءَ باز بلوٹ اِیں پیش بداراِیں یاں پہ درور بگوش اِیں رند چہ 40سال انگت کلگانے ھست کہ راہ ءُ آپ ءُ دامگ نداشتگ اِش ءُ مشکلانے چہ اے وڑ ، پہ درور نادراھجاہ نیست اِش بزاں پھکیں وڑاں استان ءِ آسر بہ بئیں 
اے گلگان ھم ھست بلے پرھنگی بنگپ جاھے پہ اے مشکلاں نہ اِنت۔

گُڈّی ھبر؟

پہ ساب یہ بلوچی گوشاں کہ بلوچستان ءِ پَھر ایرانی بیگ اِنت۔